Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda farklı sektörlerden şirketlerin payları, yeni pay alma hakları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem görmektedir. Borsa İstanbul Pay Piyasası yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı sağlamaktadır.
Pay Piyasası’nda işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak “Sürekli İşlem”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir.
Pay Piyasasında işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleştirilmektedir:
Borsada ilk defa halka arz edilen şirketlerin birincil piyasa işlemleri, birincil piyasa için belirlenmiş olan seans saatlerinde, sürekli işlem, sabit fiyat ve değişken fiyat yöntemleriyle gerçekleştirilmektedir. Sabit fiyat ve değişken fiyat yöntemleri, Borsa dışı halka arzlarda kullanılan “Talep Toplama Yöntemi”nden uyarlanarak Borsa emir-işlem kuralları çerçevesinde oluşturulmuştur.
2020/62 Sayılı Duyuru çerçevesinde bu talep toplama yöntemlerinde, dağıtım aşamasına girecek emirlere ve emirlerin dağıtım zamanına ilişkin getirilen kurallar için tıklayınız.
Toptan Satış İşlemleri, önceden alıcıları belirli olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki pay işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.
Payları Borsada işlem gören şirketlerin nakdi sermaye artışı yapmak üzere belirledikleri yeni pay alma hakkı kullanma süresi içinde, söz konusu payların üzerinde bulunan yeni pay alma haklarının alınıp satılması için, Borsaca belirlenecek süre içinde "R" özellik koduyla yeni pay alma hakları sıraları işleme açılır.Rüçhan hakkı kuponları, Pay Piyasasında geçerli olan kurallarla işlem görür.
Pazarlar sayfası için tıklayınız.
Paylar, anonim ortaklıklarca ihraç edilen ve anonim ortaklık sermaye payını temsil eden kıymetli evrak niteliğinde senetlerdir.
Bir anonim şirketin payına sahip olmak, şirkete ortak olmayı ifade etmektedir.
Pay alım satımında güvenli ve doğru bilgi akışı esastır.
Güven, şeffaflık ve yatırımcının korunması Borsa İstanbul piyasalarının temel ilkeleridir. Pay sahipleri, Borsamızda işlem gören şirketler hakkında tüm bilgilere; Şirketler, Günlük Bülten, Mali Tablolar, Şirket Haberleri ve Veriler sayfaları ile Kamuyu Aydınlatma Platformu aracılığıyla ulaşabilirler.
Borsa yatırım fonları (BYF), bir endeksi baz alan, baz aldığı endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsalarda işlem gören yatırım fonlarıdır.
BYF’ler bir endekse dayalı olarak çıkarılmakta ve baz aldığı endeks kapsamındaki menkul kıymetlere endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yapmaktadır. Bu sayede örneğin BIST 30 endeksine yatırım yapmak isteyen bir yatırımcı, endeksteki payları ayrı ayrı almak yerine BYF’ye yatırım yaparak söz konusu endekse yatırım yapma imkanı bulmakta ve endeksin getirisinden yararlanabilmektedir.
Borsa yatırım fonları, yetkili aracı kuruluşlar tarafından yatırımcılardan toplanan nakit ile baz alınan endeksteki menkul kıymetlerin satın alınmasıyla oluşturulan portföylerdir. BYF’ler, baz aldıkları endeksteki payları ya da diğer enstrümanların (altın, tahvil, döviz vb.) getirisini yansıtmakta ve riskini taşımaktadır. BYF katılma belgeleri, aracı kurumlar vasıtasıyla Pay Piyasası’nda alınıp satılabilmektedir.
BYF'LERE YATIRIM
Ülkemizde son yıllarda sayıları hızla artan BYF’, payların yüksek likidite ve kolaylıkla alınıp satılabilme imkanı ile yatırım fonlarının riski dağıtma, yatırım yaptığı piyasaların getirilerinden yatırımcıları yararlandırma özelliklerini bünyesinde bir araya getirmektedir.
Her işlem gününün sonunda açıklanan gösterge niteliğindeki portföy kompozisyonu, yatırımcılara yatırımlarının tüm içeriğini şeffaf bir biçimde günlük bazda takip etme imkanı sunmaktadır. Bu sayede yatırımcı, elinde bulundurduğu BYF’nin içeriğinde hangi menkul kıymetlerden ne tutarda bulunduğunu takip edebilmektedir. BYF’ler seans süresi boyunca paylar gibi kolaylıkla alınıp satılabilmektedir.
Elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracını ifade eder.
Varant satın alan yatırımcı ödediği bedel karşılığında bir dayanak varlığı değil, o dayanak varlığı alma ya da satma hakkını satın alır.
Varantlar;
- Opsiyon sözleşmelerinin menkul kıymetleştirilmiş halidir;
▫ Borsaya kote edilir ve Pazar açılır.
▫ İkincil piyasada işlem görür.
▫ Takası diğer menkul kıymetler gibi yapılır.
- Yapılandırılmış ürünler sınıfından bir finansal araçtır.
- İhraçcının sermaye temin etmek amacı ile ihraç edeceği bir ürün değildir.
- Tamamen ihraççının şahsi sorumluluğu altındadır.
- Yatırımcıya ödediği prim karşılığında bir menkul kıymeti, bir menkul kıymet sepetini ya da bir endeksi, vade sonunda veya vadeden önce, belirlenmiş olan bir fiyat seviyesinden (ihraççıdan) alma ya da (ihraççıya) satma hakkı verir.
- Varantı satın alan yatırımcı yükümlülük değil hak satın almış durumdadır.
Varantların Borsa İstanbul’da işlem görebilmeleri için, ihraççıları ya da ihraççıların anlaştıkları aracı kurumlar tarafından yürütülecek bir piyasa yapıcılık faaliyeti ile desteklenmeleri gereklidir. Piyasa yapıcı kurum likit ve düzenli bir piyasa oluşmasına yönelik olarak sürekli alım satım emri (kotasyon) vermekle yükümlüdür.
Varantlar yapılandırılmış ürünler sınıfında yer alan ve menkul kıymetleştirilmiş opsiyon özelliklerini taşıyan ürünlerdir. Varantlar, finansal bir varlığa ya da göstergeye dayalı olarak çıkartılırlar. Varantların alım ya da satım hakkı verdiği bu finansal araçlar “dayanak” olarak adlandırılır.
Varanta bağlı hakkın ilgili olduğu aracın, paydan (bir ya da daha fazla sayıda) oluşması durumunda “dayanak varlık” ifadesi kullanılırken, hakkın ilgili olduğu aracın endeks olması durumunda “dayanak gösterge” ifadesi kullanılmaktadır.
Varantların alma ya da satma hakkı verdiği “dayanak varlık” tek bir pay olabileceği gibi birden fazla paydan oluşan bir sepet de olabilir. Bu paylar Borsa İstanbul Pay Piyasasında işlem gören ve BIST 30 Endeksinde yer alan paylardan seçilebilir.
Örnek: Z Bankası tarafından ihraç edilen ve ABC A.Ş. paylarını 19.12.2014 tarihinde, 6,00 TL’den alma hakkı veren bir varant.
Örnek: Z Bankası tarafından ihraç edilen ve ABC A.Ş. paylarını 19.12.2014 tarihinde, 5,00 TL’den satma hakkı veren bir varant.
Endekse dayalı olarak çıkartılan varantlar ilgili olduğu endeksin belirli bir tarihteki değerine göre sahibine nakit akımı sağlar. Söz konusu endeksler, Borsa İstanbul tarafından oluşturulan pay endeksleridir.
Örnek: Z Bankası tarafından ihraç edilen ve BIST 100 Endeksini 85.500 puandan, 19.12.2014 tarihinde, alma hakkı veren bir varant.
Örnek: Z Bankası tarafından ihraç edilen ve BIST 30 Endeksini 83.500 puandan, 19.12.2014 tarihinde, satma hakkı veren bir varant.
Varantlar, yatırımcısına payların sağladığı
- Kâr Payı Hakkı
- Yeni Pay Alma Hakkı (Rüçhan Hakkı)
- Tasfiye Bakiyesine Katılma Hakkı
- Şirket Yönetimine Katılma Hakkı
- Oy Hakkı ve Bilgi Alma Hakkı
gibi hakları
Varant satın alan yatırımcı pay almış olmaz, payı alma ya da satma hakkını elde etmiş olur.
Varant Yatırımının Riskleri:
- Varantlar belirli bir vadeye sahiptirler (ömürleri sınırlıdır).
- Kaldıraç etkisi nedeniyle varant alım işlemi yapmanın piyasada lehte çalışabileceği gibi aleyhte de çalışabileceği ve bu anlamda kaldıraç etkisinin yüksek kazançlar sağlayabileceği gibi zararlara da yol açabileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.
- Piyasada oluşacak fiyat hareketleri sonucunda yatırılan paranın tümü kaybedilebilir. Ancak risk varanta ödenen bedel ve buna ek olarak ödenen komisyon ve diğer ücretler ile sınırlıdır.
- Varant alım satımına ilişkin olarak yapılacak teknik ve temel analizlerin kişiden kişiye farklılık arz edebileceği ve bu analizlerde yapılan öngörülerin gerçekleşmeme olasılığının bulunduğu dikkate alınmalıdır.
Varant ihracı nedeniyle ihraççının maruz kaldığı risklere ilişkin risk yönetim politikasının izahnamede yer alması zorunludur. İzahname, Tebliğ uyarınca ihraççı ile piyasa yapıcının internet sitesinde yayınlanır. İhraççının risk yönetim politikası, yatırım kararı verilmeden önce dikkatle incelenmelidir.
Dayanak Varlığın Fiyatı
Dayanak varlığın fiyatı ile alım (call) varantın fiyatı arasında pozitif, satım (put) varantın arasında negatif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Dayanak varlığın fiyatı yükseldikçe alım (call) varantlarının fiyatı artarken, satım (put) varantlarının fiyatı azalmaktadır.
İşleme Koyma Fiyatı
Varantın işleme koyma fiyatı ile alım (call) varantının fiyatı arasında negatif, satım (put) varantının arasında pozitif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. İşleme koyma (Uzlaşma) fiyatı yükseldikçe alım (call) varantlarının fiyatı azalırken, satım (put) varantlarının fiyatı artmaktadır.
Vadeye Kalan Gün Sayısı
Vadeye kalan gün sayısı ile hem alım (call) hem de satım (put) varantları arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Vadeye kalan gün sayısı arttıkça hem alım varantlarının (call) hem de satım varantlarının (put) fiyatı artmaktadır.
Volatilite
Dayanak varlığın volatilitesi (oynaklığı) ile hem alım (call) hem de satım (put) varantları arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Dayanak varlığın volatilitesi (oynaklığı) arttıkça hem alım varantlarının (call) hem de satım varantlarının (put) fiyatı artmaktadır.
Piyasa Faiz Oranı
Faiz oranı ile alım (call) varantının fiyatı arasında pozitif, satım (put) varantının arasında negatif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Faiz oranı yükseldikçe alım (call) varantların fiyatı artarken, satım (put) varantlarının fiyatı azalmaktadır.
Temettü (Kâr Payı)
Dayanak varlığın ait olduğu şirketin ödediği temettü (kâr payları) ile alım (call) varantının fiyatı arasında negatif, satım (put) varantın arasında ise pozitif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Kâr payları yükseldikçe alım (call) varantlarının fiyatı azalırken, satım (put) varantlarının fiyatı artmaktadır.
Varant Fiyatını Etkileyen Faktörler
| Varant Fiyatı (CALL) | Varant Fiyatı (PUT) | |
|---|---|---|
| Dayanak varlığın fiyatı | + | - |
| İşleme koyma fiyatı | - | + |
| Vadeye kalan gün | + | + |
| Volatilite | + | + |
| Piyasa faiz oranı | + | - |
| Temettü | - | + |
Varantların Borsa İstanbul’da işlem görmesine ilişkin esaslar SPK düzenlemeleri doğrultusunda Borsa tarafından çıkartılan bir Genelge ile düzenlenmiştir.
İşlem Yöntemi
Varantlar Borsa İstanbul’da Kurumsal Ürünler Pazarı altında yer alan Varant Pazarı’nda, “piyasa yapıcılı çok fiyat-sürekli müzayede sistemi” ile işlem görür. Bu yöntemde her bir varantta görevli olan bir piyasa yapıcı üye alış-satış kotasyonu verir ve üyeler (piyasa yapıcı üye de dahil olmak üzere) söz konusu varant için alış-satış emirlerini iletirler. Varantların piyasa yapıcı üyesi olmaksızın işlem görmesi mümkün değildir (alternatif işlem yöntemi yoktur).
Piyasa Yapıcı
Sorumlu olduğu varantlarda piyasanın dürüst, düzenli ve etkin çalışmasını sağlamak, likit ve sürekli bir piyasanın oluşmasına katkıda bulunmak amacıyla faaliyette bulunmak üzere, ihraçcı tarafından belirlenerek SPK tarafından onaylanan, kotasyon vermekle yükümlü olan Borsa üyesi aracı kuruluştur.
Kotasyon
Piyasa yapıcının likiditeyi sağlamak için Borsa İstanbul Pay Piyasası Alım Satım Sistemine (Sistem) girdiği, almaya ve satmaya razı olduğu fiyat ile bu fiyat seviyesinden ne kadar alacağını/satacağını gösteren miktar bilgisini içeren çift yönlü emir çeşididir.
Başlıca İşlem Kuralları
-Verilen alış-satış emirleri fiyat ve zaman önceliği kurallarına göre sisteme kabul edilir ve kotasyon aralığı dahilindeki fiyatlardan (kotasyon fiyatları dahil) karşı taraftaki uygun fiyatlı alış-satış emirleriyle ve/veya kotasyon emirleri ile eşleşerek işleme dönüşür.
-Varantlara piyasa yapıcı üye tarafından kotasyon girilir. Piyasa yapıcı üye kotasyon girmeden varantlara emir girişi yapılamaz.
-Pazarda baz fiyat uygulanmaz. Dolayısıyla fiyat oluşumunda alt ve üst limit belirlenmemektedir (serbest marj uygulanır).
-Pazarda, bütün işlemler piyasa yapıcının verdiği alım ve satım kotasyonları aralığı içinde (kotasyon fiyatları da dahil) gerçekleşir (piyasa yapıcının verdiği kotasyonlar işlemlerin gerçekleşebileceği fiyat aralıkları olmaktadır). Kotasyon aralığı dışındaki fiyatlardan verilen emirler de sisteme kabul edilir, ancak kotasyon aralığı içinde kaldığı sürece işlem görebilirler.
-Varantlara açılış seansında emir veya kotasyon girilemez.
-Varantlarda seans içinde emir iptali serbesttir.
Seans Saatleri
Varant işlemleri seansın sürekli işlem bölümlerinde (10:00 - 18:00 saatleri arasında) gerçekleştirilir
İlgili Sayfalar
İlgili Dosyalar
Sertifikalar, tıpkı varantlar gibi ihraççıyı yatırımcıya karşı mali yükümlülük altına sokan finansal araçlardır. Sertifika ihracı dolayısıyla elde edilen fonlar ihraççının şahsi mali sorumluluğu altındadır. Bu nedenle ihraççının mali durumu, ödeme kabiliyeti, kredibilitesi gibi faktörlerin yatırım sırasında göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir. Sertifikalar, yatırımcısına önceden belirlenmiş koşulların oluşması durumunda alacak hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki yapılandırılmış finansal ürünlerdir.
Varant benzeri bir finansal ürün olan sertifikaların Borsamız Pay Piyasası bünyesinde işlem görebilmesi için Kurumsal Ürünler Pazarı başlığı altında “Sertifika Pazarı” oluşturulmuştur.
Sertifikalar varantlar ile hemen hemen aynı işlem kuralları ile işlem görmekle birlikte, bazı işlem kuralları sertifika türlerine göre farklılaşabilmektedir. Yatırımcıların sertifika işlemlerinde bu hususlara özellikle dikkat etmeleri gerekmektedir.
BIST Pay Endeksleri, Borsa İstanbul’da işlem gören payların gruplar halinde fiyat ve getiri performanslarının ölçülmesi amacıyla oluşturulmuştur. BIST Pay Endekslerine ilişkin detaylı bilgilere "BIST Pay Endeksleri Temel Kuralları"ndan ulaşılabilir.
Endeks Dönemi itibariyle BIST 30, BIST 50, BIST 100 Endeksleri kapsamındaki paylar ve ağırlıkları için tıklayınız.
BIST Pay Endeksleri kapsamında yer alan paylar için tıklayınız.
BIST Pay Endeksleri Duyuruları
İlgili Dosyalar
BIST Endeks Kodları ve Başlangıç Değerleriİlgili Sayfalar
Bülten Verileri
| Bülten Verileri | ||
|---|---|---|
| Bülten Verileri | ||
| BISTECH Pay Piyasası Günlük Bültenleri | ||
| Geçici Kapanış Bültenleri
(İlgili tüm veriler günlük bültene dahil edilmiş olduğundan 15.02.2013 tarihinden itibaren Geçici Kapanış Bültenleri kaldırılmıştır.) |
||
| Lot Altı İşlemler | ||
| Marj Bilgileri | ||
NOT 1: CSV dosyalarını MS Excel'de doğru görüntüleyebilmeniz için, bilgisayarınızın denetim masasındaki (kontrol panelindeki), bölgesel ayarlarda, sayı (number) formatının aşağıdaki şekilde olması gerekmektedir. Ondalık ayraç (Decimal Symbol) '.' (Nokta) Binlik ayraç (Digit Gruoping) ',' (Virgül)
NOT 2: BISTECH sistemine geçiş (30.11.2015) sonrasında üretilen veri dosyalarına ilişkin dosya desen formatlarını buradan indirebilirsiniz.
 |
Borsa İstanbul’a ait tarihsel verilere datastore.borsaistanbul.com adresinden ulaşılabilmektedir. |
Piyasa Verileri
| Pay Piyasası Verileri | Güncellenme Periyodu | |
|---|---|---|
| Toplam İşlem Hacmi, İşlem Miktarı ve Sözleşme Sayısı | Günlük/Tarihsel | |
| Üye Bazında Seanslık İşlem Sıralaması | Günlük/Tarihsel | |
| İşlemlerin Üyelere Göre Aylık Dağılımı | Aylık/Tarihsel | |
| Borsa Dışı Alım Satım İşlemleri | Aylık/Güncel | |
NOT 1: CSV dosyalarını MS Excel'de doğru görüntüleyebilmeniz için, bilgisayarınızın denetim masasındaki (kontrol panelindeki), bölgesel ayarlarda, sayı (number) formatının aşağıdaki şekilde olması gerekmektedir. Ondalık ayraç (Decimal Symbol) '.' (Nokta) Binlik ayraç (Digit Gruoping) ',' (Virgül)
NOT 2: BISTECH sistemine geçiş (30.11.2015) sonrasında üretilen veri dosyalarına ilişkin dosya desen formatlarını buradan indirebilirsiniz.
Pay Bazında Veriler
| Pay Bazında Veriler | Güncellenme Periyodu | |
|---|---|---|
| Yabancı Banka/Aracı Kurum veya Şahıs Nam ve Hesabına Gerçekleştirilen İşlemler | Aylık/Tarihsel | |
| Açığa Satış İşlemleri | Haftalık/Güncel | |
| En Aktif 20 Pay ve 20 Üye | Haftalık/Güncel | |
| Pay Adı ve Pay Kodu Değişiklikleri | ||
NOT 1: CSV dosyalarını MS Excel'de doğru görüntüleyebilmeniz için, bilgisayarınızın denetim masasındaki (kontrol panelindeki), bölgesel ayarlarda, sayı (number) formatının aşağıdaki şekilde olması gerekmektedir. Ondalık ayraç (Decimal Symbol) '.' (Nokta) Binlik ayraç (Digit Gruoping) ',' (Virgül)
NOT 2: BISTECH sistemine geçiş (30.11.2015) sonrasında üretilen veri dosyalarına ilişkin dosya desen formatlarını buradan indirebilirsiniz.
Şirketler Verileri
| Şirketler Verileri | Güncellenme Periyodu | |
|---|---|---|
| Genel Kurul Tarihleri |
Haftalık/Güncel
|
|
| Toptan Alış Satış İşlemleri |
Yıllık/Güncel
|
|
| İlk İşlem Tarihleri ve İlk İşlem Fiyatları | Güncel | |
| İşlem Sırası Kapanan Şirketler | Güncel | |
NOT 1: CSV dosyalarını MS Excel'de doğru görüntüleyebilmeniz için, bilgisayarınızın denetim masasındaki (kontrol panelindeki), bölgesel ayarlarda, sayı (number) formatının aşağıdaki şekilde olması gerekmektedir. Ondalık ayraç (Decimal Symbol) '.' (Nokta) Binlik ayraç (Digit Gruoping) ',' (Virgül)
NOT 2: BISTECH sistemine geçiş (30.11.2015) sonrasında üretilen veri dosyalarına ilişkin dosya desen formatlarını buradan indirebilirsiniz.
|
Borsa İstanbul’a ait tarihsel verilere datastore.borsaistanbul.com adresinden ulaşılabilmektedir. |
İlgili Sayfalar
Tanıtım Kitapçıkları Sıkça Sorulan Sorular
İlgili Dosyalar
Veraset Yoluyla Menkul Kıymet İntikalinde İzlenecek Yol Pay Piyasası Özellik Kodları
