Ödünç İşlemleri

İşlem Yöntemi

Piyasada işlemler, üyelerin, temsilcileri vasıtasıyla emirlerini yazılı olarak piyasa eksperlerine iletmesi, bu emirlerin eksperler tarafından bilgisayar sistemine girilerek fiyat ve zaman önceliği kuralına göre otomatik olarak eşleşmeleri yoluyla gerçekleşir.

Bilgisayarlara girilen emirlerden her vadede fiyat ve zaman önceliği kuralına göre sıralanan en iyi emirler bilgi dağıtım ekranlarında emir veren üyelerin unvanları yer almadan, eş zamanlı olarak, miktar, fiyat ve faiz oranıyla görünür. Ayrıca emirlerin yer aldığı ekranda işlemlere ait kümülatif bilgiler de yer almaktadır.

Sisteme girilen emirlerin işlem kurallarına göre eşleşmesi sonucu gerçekleşen işlemlere, sistem tarafından birer seri numarası verilir. Seans sırasında gerçekleşen her işlemi müteakip, işlem taraflarına faks çekilerek işlem bilgileri iletilir. İşlemlere itiraz hakkı süresi seans bitimi de dâhil 15 dakikadır.

Seansın bitimini takiben üyelerin yaptıkları bütün işlemlerin seri numaraları ve işlem yapılan karşı üyeler, işlem yapan taraflara iletilir. İşlemlere ait bütün bilgiler seri numaraları bazında sistemde muhafaza edilir.

İşlem Saatleri

Seanslar, iş günlerinde 09:45 - 17:30 saatleri arasında olmak koşuluyla tek seans olarak gerçekleştirilir.

İşleme Konu Kıymetli Madenler

Piyasada Hazine Müsteşarlığı tarafından 18.11.2006 tarihli ve 26350 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kıymetli Maden Standartları ve Rafinerileri Hakkında Tebliğ’de standart kıymetli maden başlığı altında tanımlanan altın, gümüş, platin ve paladyum piyasada işlem görebilir.

Ödünç işlemleri, altında 1000/1000, gümüş, platin ve paladyumda ise 100/100 saflık dereceleri esas alınarak yapılır. Ödünç işlemlerinin takas hesaplamasında, söz konusu kıymetli madenin saflık derecesi esas alınır.

Emir Türleri

Piyasa Emirleri

Verilen ödünç alma/verme emirlerinde

a) Emri verenin unvanı

b) Emrin türü (bölünebilir/blok)

c) Emrin tipi(ödünç verme/ödünç alma)

d) Fiyat Tipi (TL ve ABD Doları)

e) Emrin içerdiği kıymetli madenin cinsi ve miktarı

f) Dönemsel faiz oranı

g) İşlem vadesi (vade sonu tarihi)

h) Vade sonu teslimatının fiziki mi, nakdi mi yapılacağı

i) Emir numarası bulunması zorunludur.

Verilen emirlerdeki kıymetli maden miktarı ödünç verilen miktarı göstermektedir.

Piyasada verilen emirlerin geçerlilik süresi ilgili seans ile sınırlıdır. Piyasa üyesi tarafından verilen ancak henüz gerçekleşmemiş olan emirler, geçerli oldukları seansta değiştirilebilir veya iptal edilebilirler. Seans sonuna kadar karşılanmayan veya iptal edilmeyen emirler seans sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.

Blok/Bölünebilir Emir

Piyasada verilen emirler, emir türü olarak blok/bölünebilir opsiyonludur. Blok emir, işleme konu olacak kıymetli maden miktarının işlem görmesi halinde tamamının karşılanmasını öngörmektedir. Bölünebilir emir ise işleme konu olacak kıymetli maden miktarının işlem görmesi halinde bir kısmının karşılanmasına imkân tanınmasını öngörmektedir.

Ödünç işlemlerinde verilen alım emirlerinde en yüksek faiz oranlı, satım emirlerinde en düşük faiz oranlı emirler en iyi emir olarak kabul edilir.

Emir Büyüklüğü

İşlemlerde alt limit en az 5 kg olmak zorundadır.

İşlem Birimi

Piyasada gerçekleşen işlemlerde işlem birimi kg'dır. İşlem emirlerinin miktarı 1 kg ve katları olarak artar. Piyasada ödemelerde Türk Lirası ve ABD Doları kullanılır.

Faiz Aralıkları

Verilen emirlerde faiz aralığı 0.0001(on binde bir)'dir.

İşlem Vadeleri

Piyasada işlemler, bir aya kadar her iş günü, bir aydan sonra ise 30 gün aralıklarla 360 güne kadar vadelerle gerçekleşir.

Valör Süreleri

Piyasada gerçekleşen ödünç işlemler; aynı gün (T+0) valörlüdür.

Teslimat Yöntemi

Gerçekleşen ödünç işlemlerinin teslimatı fiziki teslimat veya nakit uzlaşma olarak gerçekleştirilir. Ödünç emirlerinin verilmesi aşamasında nakdi uzlaşmanın seçilmesi durumunda teslimat, seçilen fiyat tipine göre son işlem günü kıymetli madenler piyasasında gerçekleşen T+0 valörlü işlemlerin referans fiyatına göre oluşan tutar üzerinden yapılır.

Kıymetli madenleri ödünç alan taraf, vade sonunda oluşan kıymetli maden değerini ödünç veren tarafa ödemekle yükümlüdür. Vade sonu değeri kıymetli maden cinsinden ise faiz ve anapara, nakit cinsinden olması halinde ise nakit uzlaşma fiyatına göre oluşan tutar üzerinden hesaplanır.

İki günden uzun vadelerde işlem yapan üyelere durum bildirim günleri olan vadeden önceki iki iş gününde kıymetli maden borç ve alacakları bildirilir.

Kıymetli maden yükümlülüğü olan üyeler, teslimatın yapılacağı vade sonunda, ödünç alınan kıymetli madenin vade sonu değerini Borsa kasasına teslim ederler. Teslimatın nakit cinsinden olması halinde ise ödünç alınan kıymetli madenin bedeli Takasbank’ın anlaşmalı olduğu muhabir bankaya yatırılır.

Ödemeler esnasında 1 kg'ın altındaki kıymetli maden ödemeleri, işlemlerin yapıldığı para birimleri üzerinden gerçekleştirilir. Küsurat ödemeler, Kıymetli Madenler Piyasasında son işlem gününde gerçekleşen T+0 valörlü işlemlerin referans fiyatı üzerinden hesaplanır.

Borsa Payı

Piyasada gerçekleşen ödünç işlemlerinde Borsa payı 0,0001 (on binde bir) olup ödünç alan ve veren üyeden ayrı ayrı tahsil edilir. Ödünç alan üyeden kasadan yapılan kıymetli maden çıkışlarında ayrıca Kıymetli Madenler Piyasasında geçerli olan saklama ücreti tahsil edilir.

Takas ve Teminat

Takas

Piyasada gerçekleşen işlemlerin fiziki kıymetli maden takası, Borsa Takas Merkezi (Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası Bölümü), nakit takası ise İstanbul Takas ve Saklama Bankasının anlaşmalı olduğu muhabir banka aracılığıyla gerçekleştirilir.

Kıymetli madenin takası, işlemin gerçekleştiği gün, ödünç veren tarafın kıymetli madeni, Borsa kasasına teslim etmesiyle gerçekleşir.

Vade sonunda ise ödünç alan tarafın, işleme konu kıymetli madenin vade sonu değerini Borsa kasasına ve 1 kg’ın altındaki küsuratını Takasbank’ın anlaşmalı olduğu bankaya yatırması ile takas gerçekleşmiş olur. Teslimatta nakit uzlaşma söz konusu ise işleme konu kıymetli madenin vade sonu değerini Takasbank’ın anlaşmalı olduğu bankaya yatırması ile takas gerçekleşmiş olur.

Teminat Sistemi

Piyasada ödünç işlemlerinde kıymetli maden ödünç alan üyenin, işlemin gerçekleşmesi ile vade sonunda yapılacak teslimata kadar geçen sürede geçerli olmak üzere; toplam net teminat tutarının %90'ına kadar işlem yapması mümkündür.
Takas Merkezi tarafından her günün sonunda teminatlar değerlemeye tabi tutulur.
Ödünç işlemlerine ait teminatların yeterli olmaması durumunda ilgili üyelere teminat tamamlama çağrısında bulunulur. Ödünç işlem tutarlarının teminat tutarları toplamının % 97'sine ulaşması durumunda teminat tamamlama çağrısında bulunulur ve teminat tamamlama çağrısı üzerine üyeler tarafından ödünç alınan kıymetli madenlerin değerinin teminatların en fazla % 90’ını oluşturacak şekilde ek teminat tesis edilmesi zorunludur.
Vade sonundaki teslimat işlemlerinde, ödünç alan üyenin borçlu olduğu kıymetli maden anapara ve faiz tutarını, Borsa kasası ve İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.’nin anlaşmalı olduğu muhabir bankaya teslim etmesiyle teminat tutarları serbest bırakılır.

Teminat Olarak Kabul Edilen Kıymetler

Piyasada kıymetli maden ödünç alan üye, işlemin gerçekleşmesi ile vade sonunda yapılacak teslimata kadar geçen sürede geçerli olmak üzere teminat tesis eder. Piyasada işlem yapabilmek için kabul edilen teminat türleri şunlardır:

Nakit: Üyenin hesabında teminat olarak bulundurduğu Türk Lirası'nın tamamı teminat olarak kabul edilir.

Borsada İşlem Gören Kıymetli Madenler: Üyenin hesabında bulunan kıymetli maden miktarının tamamı teminat olarak kabul edilir.

Efektif ve Döviz Cinsinden ABD Doları: Üyenin hesabında teminat olarak bulundurduğu efektif ve dövizlerin tamamı teminat olarak kabul edilir.

Vadesiz ve Kayıtsız Şartsız Ödeme Taahhüdünü İçeren Banka Teminat Mektupları: Üyeler tarafından Piyasa işlemlerinde kullanılmak üzere teslim edilen teminat mektuplarının tamamı, işleme konur.

Her türlü Devlet Tahvilleri ve Hazine Bonoları: Hazine Bonoları ve Devlet Tahvillerinin %90'ı işleme konur.