Piyasada işlem görecek sözleşmelerin her biri için Sistemde sözleşme kodu tanımlanır. Söz konusu sözleşme kodları aşağıdaki bilgileri içermekle birlikte, sözleşmelerin niteliğine göre kodlarda ilave bilgiler yer alabilir.

Vadeli işlem sözleşmelerinde sözleşme kodu; sözleşme grubu, dayanak varlık kodu ve vade tarihi bilgilerini içerir. (Bknz. Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Prosedürü)

Tablo 1: Vadeli İşlem Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

Opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodu ise; sözleşme grubu, dayanak varlık kodu, opsiyon tipi, vade tarihi, opsiyon sınıfı ve kullanım fiyatı bilgilerini içerir.

Tablo 2: Opsiyon Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

Özsermaye hali uyarlamasına tabi olan ve böylelikle unsurları standart sözleşme unsurlarından farklılaşan pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde sözleşme kodlarının sonuna özsermaye hali uyarlamasına bağlı olarak ilgili sözleşmenin standart olmayan sözleşme olduğunu belirten bilgi (N kodu) ile sıra numarası (1, 2, 3 vb.) ayrıca eklenir.

Vadeler arası strateji emirleri sözleşme kodu yerine özellikleri aşağıdaki gibi belirlenen strateji emri kodu kullanılarak Sisteme gönderilir.

Tablo 3: Vadeler Arası Strateji Emri Kodu

Borsa tarafından tespit edilen limitler dahilinde vade tarihi ve kullanım fiyatı kullanıcılar tarafından belirlenerek oluşturulabilen esnek opsiyon sözleşmelerinin kodu aşağıdaki alanlardan oluşur.

Tablo 4: Esnek Opsiyon Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

Özsermaye hali uyarlamalarına konu olan esnek sözleşme kodlarının sonuna sözleşmenin standart olmayan sözleşme olduğunu belirten bilgi (N1, N2, N3 vb.) ayrıca eklenir.

Tablo 5: Esnek Vadeli İşlem Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

Tablo 7: Fiziki Teslimatlı Dolar/TL Opiyon Sözleşmeleri Sözleşme Kodu

Sözleşmelerde kullanılacak fiyat kotasyonu ve minimum fiyat adımı sözleşme unsurları içerisinde Borsa tarafından belirlenmektedir.

Detaylı bilgi VİOP İşleyiş Esasları Genelgesinde yer almaktadır. (Bknz. Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Prosedürü)

Pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile devlet iç borçlanma senetleri vadeli işlem sözleşmelerinin uzlaşma yöntemi olarak fiziki teslimat uygulanır. Pay vadeli işlem ve pay opsiyon sözleşmelerinde fiziki teslimat, pay senetlerinin kaydi olarak el değiştirmesi şeklinde gerçekleşir. Devlet iç borçlanma senetleri vadeli işlem sözleşmelerinde fiziki teslimat, devlet iç borçlanma senetlerinin kaydi olarak el değiştirmesi şeklinde gerçekleşir.

Dolar/TL vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin uzlaşma yöntemi olarak nakdi uzlaşma ve fiziki teslimat uygulanır. Fiziki teslimatlı dolar/TL vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde teslimat, paranın (USD) el değiştirmesi şeklinde gerçekleşir.

Endeks vadeli işlem ve opsiyon, fiziki teslimatlı dolar/TL sözleşmeleri dışında kalan döviz vadeli işlem ve opsiyon, kıymetli maden (altın, gümüş, paladyum, platin) vadeli işlem, metal vadeli işlem, elektrik vadeli işlem ve TLREF vadeli işlem sözleşmelerinin uzlaşma yöntemi ise nakdi uzlaşmadır. Bu yöntemde vade sonunda oluşan kar/zarar, nakdi olarak taraflar arasında el değiştirir.Opsiyonlar için vade sonundaki oluşan kar/zarar, hak kullanılan opsiyonlar için kullanım fiyatıyla vade sonunda oluşan uzlaşma fiyatı arasındaki fark kadar olacaktır.

Sözleşmelerin vade ayları sözleşme unsurları içerisinde Borsa tarafından belirlenmektedir.  Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Prosedüründe detayları verilen ve Borsa tarafından belirlenen sözleşmeler için standart vade aylarına ek olarak, en fazla 180 güne kadar esnek vade tarihli opsiyon sözleşmeleri ve en fazla 364 güne kadar esnek vade tarihli vadeli işlem sözleşmeleri kullanıcılar tarafından işleme açılabilir. (Bknz. Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Prosedürü)

Vadeli işlem sözleşmelerinde ve standart opsiyon sözleşmelerinde vade ve son işlem günü her vade ayının son iş günü olur. Esnek vade tarihli opsiyon sözleşmeleri ve esnek vade tarihli vadeli işlem sözleşmeleri içinse vade ve son işlem günü sözleşmenin vade tarihidir. Yurt içi piyasaların resmi tatil nedeniyle yarım gün olması durumunda sözleşmenin vadesi ve son işlem günü bir önceki iş günüdür.

Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir önceki günün 

Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz fiyatın belirli bir oranı kadar olabilmektedir. Bu oran sözleşme unsurlarında Borsa tarafından belirlenir. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin fiyat adımına tekabül etmemesi halinde üst limit bir alt fiyat adımına, alt limit ise bir üst fiyat adımına yuvarlanır.

(Bknz. Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Prosedürü)

Opsiyon sözleşmelerinde kullanım fiyatları alım opsiyonları için alma hakkının geçerli olduğu fiyatları, satım opsiyonları için ise satma hakkının geçerli olduğu fiyatları göstermektedir.

Örnek 1: 

O_AKBNKE0417C8.00 sözleşmesi, kullanım fiyatı 8 TL olan bir alım (call) opsiyonunu göstermektedir. Avrupa tipi olan bu opsiyon sözleşmesi, uzun pozisyon taşıyan yatırımcılara vade sonu olan 30 Nisan 2017 tarihinde 8 TL fiyatla 100 adet Akbank payını alma hakkı verir.

Opsiyon sözleşmesi; spot fiyat 8 TL’nin üzerinde iken karda, 8 TL seviyesinde iken başabaşta ve 8 TL’nin altındayken ise zarardadır.

Örnek 2: 

O_AKBNKE0417P10.00 sözleşmesi, kullanım fiyatı 10 TL olan bir satım (put) opsiyonunu göstermektedir. Avrupa tipi olan bu opsiyon sözleşmesi, uzun pozisyon taşıyan yatırımcılara vade sonu olan 30 Nisan 2017 tarihinde 10 TL fiyatla 100 adet Akbank payını satma hakkı verir.

Opsiyon sözleşmesi; spot fiyat 10 TL’nin altında iken karda, 10 TL seviyesinde iken başabaşta ve 10 TL’nin üzerindeyken ise zarardadır.

Kullanım Fiyat Adımı

Pay Opsiyon Sözleşmeleri

İşleme açılacak pay opsiyon sözleşmelerinde kullanım fiyat adımı, dayanak varlığın fiyatına göre aşağıdaki şekilde belirlenecek olup, virgülden sonra iki basamak kullanılır.

Her bir dayanak varlığın spot piyasadaki kapanış fiyatı baz alınarak teorik fiyat hesaplama yöntemi kullanılmak suretiyle her bir vade ayı için başabaşta kullanım fiyatı seviyeleri belirlenir ve biri “başabaşta” olmak üzere biri “karda” ve altısı “zararda” olmak üzere sekiz farklı kullanım fiyatı seviyesinden sözleşmeler işleme açılır.

Standart kullanım fiyatlarına ek olarak, işleme açık sözleşmelerin standart vadeleri içerisindeki en düşük/en yüksek standart kullanım fiyatlarının %20 altı/üstü fiyat seviyesi arasında olmak kaydıyla esnek kullanım fiyatlı sözleşmeler kullanıcılar tarafından işleme açılabilir.

DolarTL Opsiyon Sözleşmeleri

DolarTL opsiyon sözleşmelerinde kullanım fiyat adımı aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

Dayanak varlık olan yabancı para birimi için TCMB’nin gösterge niteliğindeki alış ve satış kurlarının ortalamasının 1.000 ile çarpılmasıyla elde edilen değer baz alınarak teorik fiyat hesaplama yöntemi kullanılmak suretiyle her bir vade ayı için başabaşta kullanım fiyatı seviyeleri belirlenir ve ikisi karda, biri “başabaşta” ve sekizi “zararda” olmak üzere onbir farklı kullanım fiyatı seviyesinden sözleşmeler işleme açılır.

DolarTL Opsiyon Sözleşmelerinde; standart kullanım fiyatlarına ek olarak, işleme açık sözleşmelerin standart vadeleri içerisindeki en düşük/en yüksek standart kullanım fiyatlarının %20 altı/üstü fiyat seviyesi arasında olmak kaydıyla esnek kullanım fiyatlı sözleşmeler kullanıcılar tarafından işleme açılabilir.

Endeks Opsiyon Sözleşmeleri

Pay endeks opsiyon sözleşmelerinde ise kullanım fiyat adımı aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

Dayanak varlık olan endekslerin bir önceki işlem gününde spot piyasadaki seansta oluşan kapanış değeri baz alınarak teorik fiyat hesaplama yöntemi kullanılmak suretiyle her bir vade ayı için başabaşta kullanım fiyatı seviyeleri belirlenir ve biri “başabaşta”, ikisi “karda”, sekizi “zararda” olmak üzere onbir farklı kullanım fiyatı seviyesinden sözleşmeler işleme açılır.

Standart kullanım fiyatlarına ek olarak, işleme açık sözleşmelerin standart vadeleri içerisindeki en düşük/en yüksek standart kullanım fiyatlarının %20 altı/üstü fiyat seviyesi arasında olmak kaydıyla esnek kullanım fiyatlı sözleşmeler kullanıcılar tarafından işleme açılabilir.

İşleme Açılacak Kullanım Fiyatları

Opsiyon kullanım fiyatları ile ilgili işleme açılma kurallarında uygulama aşağıdaki gibidir

• İşleme açılacak kullanım fiyat seviyeleri ve başabaş kullanım fiyatı söz konusu dayanak varlığın ilgili vade için hesaplanan teorik fiyatları göz önünde bulundurularak vadelere göre farklılaşabilecektir.
• Günlük olarak belirlenecek başabaş kullanım fiyat seviyeleri işlem terminali ve FIXRD (referans veri) kanallarından üyelere bildirilecektir.
• Yeni oluşturulan opsiyon sözleşmeleri (mücbir diğer nedenlerle işleme kapatılma haricinde) vadesi bitene kadar işleme açık kalacaktır.

BISTECH sisteminde dayanak varlık fiyatı baz alınarak teorik fiyat hesaplama yöntemi kullanılmak suretiyle her bir vade ayı için başabaşta kullanım fiyatı seviyeleri belirlenecek ve aşağıda belirtilen sayılarda standart sözleşmeler sistemde oluşturulacaktır.

Günlük uzlaşma fiyatı, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde işlem günü sonunda açık pozisyonların yeniden değerlemesinde ve hesapların güncellemesinde esas alınan fiyattır.

Pay Opsiyon, Pay Endeks Opsiyon ve DolarTL Opsiyon Sözleşmeleri için Günlük Uzlaşma Fiyatı:

Seans sonunda günlük uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat adımına yuvarlanır:

a) Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,

b) Eğer son 10 dakika içerisinde 10’dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10 işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,

c) Seans içerisinde 10’dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,

d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, dayanak varlık ve dayanak varlığa bağlı diğer sözleşmelerdeki fiyatlar dikkate alınarak hesaplanan teorik fiyatlar günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.

Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatların piyasayı doğru olarak yansıtmadığına kanaat getirilmesi halinde Borsa tarafından, teorik fiyat, bir önceki günkü uzlaşma fiyatı veya seans sonundaki en iyi alış ve satış fiyatları dikkate alınarak günlük uzlaşma fiyatı tespit edilebilir.

Özel İşlem Bildirimleri yukarıdaki hesaplamalara dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma fiyatının değiştirilme durumu saklıdır.

Vadeli İşlem Sözleşmeleri için Günlük Uzlaşma Fiyatı:

Vadeli işlem sözleşmeleri için günlük uzlaşma fiyatı aşağıdaki şekilde hesaplanır ve en yakın fiyat adımına yuvarlanır:

a) Seans sona ermeden önceki son 10 dakika içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.

b) Eğer son 10 dakika içerisinde 10’dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde geriye dönük olarak bulunan son 10 işlemin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı alınır.

c) Seans içerisinde 10’dan az işlem yapıldıysa, seans içerisinde gerçekleştirilen tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalama fiyatı,

d) Seans içerisinde hiç işlem yapılmamışsa, bir önceki günün uzlaşma fiyatı günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.

Seans sonunda yukarıda belirtilen yöntemlere göre günlük uzlaşma fiyatının hesaplanamaması veya hesaplanan fiyatın piyasayı doğru yansıtmaması durumunda, aşağıda belirtilen yöntemler tek başına ya da birlikte kullanılarak günlük uzlaşma fiyatı tespit edilebilir.

a) Seans sonundaki en iyi alış ve satış kotasyonlarının ortalaması,

b) Dayanak varlığın spot fiyatı veya sözleşmenin diğer vade ayları için geçerli olan günlük uzlaşma fiyatları da dikkate alınarak hesaplanacak “teorik” fiyatlar.

Özel İşlem Bildirimleri yukarıdaki hesaplamalara dahil edilmez. Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından günlük uzlaşma fiyatının değiştirilme durumu saklıdır.

Yukarıda belirtilen Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı hesaplama yöntemleri sadece bilgi amaçlı özet olarak hazırlanmıştır. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı hesaplamasına ilişkin detaylı bilgi için: (Bknz. Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Prosedürü)