Sürekli işlem yöntemiyle işlem gören sermaye piyasası araçlarında atanmış bir üye tarafından bu amaçla tanımlanmış hesap veya hesaplar kullanılarak çift taraflı sürekli kotasyon (fiyat ve miktar) verilmek suretiyle o sermaye piyasası aracında likiditenin hedeflendiği bir faaliyettir.

Pay Piyasasında “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem Yöntemi” ve “Tek Fiyat Yöntemi” ile İşlem Gören Menkul Kıymetler

Payların hangi işlem yöntemi ile işlem gördüğüne ilişkin bilgi Borsa Günlük Bülteninde yer alır.

Yeni Pazar yapısı ile birlikte 04.11.2019 tarihi itibariyle piyasa yapıcılık faaliyeti paylarda yalnızca Ana Pazar Grup 1 ve Grup 2’de (Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları ve Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları dâhil olmak üzere) isteğe bağlı olarak yapılabilir.

Borsa Yatırım Fonlarında piyasa yapıcılık faaliyeti yürütülmesi esastır ve sürekli işlem yöntemi piyasa yapıcılık faaliyeti yürütülmesi durumunda uygulanır. BYF’lerde piyasa yapıcının olmaması durumunda ilgili işlem sırasında tek fiyat işlem yöntemi uygulanır.

Yatırım kuruluşu varantları ve sertifikalar sadece piyasa yapıcılı sürekli işlem yöntemiyle işlem görebilir. Söz konusu yatırım araçlarında piyasa yapıcı bulunmaması hâlinde ilgili sıraların işlemleri bir piyasa yapıcı göreve başlayana kadar durdurulur.

Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı’nda sürekli işlem yöntemi ile işlem gören sahipliğe dayalı kira sertifikalarında, gayrimenkul sertifikalarında, gayrimenkul yatırım fonlarında, girişim sermayesi yatırım fonlarında isteğe bağlı olarak piyasa yapıcılık faaliyeti yürütülebilir.

GİP, YİP ve PÖİP’te yer alan paylarda piyasa yapıcılık faaliyeti yürütülemez.

Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem Yöntemi Nedir?

Sürekli işlem yöntemiyle işlem gören menkul kıymetlerde, piyasa yapıcısı olarak atanmış bir üye tarafından bu amaçla tanımlanmış hesap veya hesaplar kullanılarak çift taraflı sürekli kotasyon (fiyat ve miktar) verilmek suretiyle o menkul kıymette likiditenin hedeflendiği işlem yöntemidir.

Piyasa Yapıcı Üye ve İşlevi

Piyasa yapıcılık temel kriterlerini sağlayan üyelerden bir menkul kıymette piyasa yapıcılık faaliyetinde bulunmak amacıyla yaptığı başvuru Borsa İstanbul Yönetim Kurulu tarafından kabul edilen ve “Borsa İstanbul Pay Piyasası Piyasa Yapıcılık Taahhütnamesini imzalayarak faaliyete başlayan üyedir.

Piyasa yapıcıdan beklenen görev; sürekli işlem için yeterli derinliği olmayan, halka açık piyasa değeri düşük olan menkul kıymetlerde oluşabilecek kısa süreli arz-talep dengesizlikleri sonucu meydana gelebilecek aşırı fiyat hareketlerini önlemek, piyasaya sürekli likidite sağlamak, böylelikle sürekli işlem ortamının etkin bir şekilde gelişmesine katkıda bulunmak olarak özetlenebilir.

Kotasyon

Piyasa yapıcı üye tarafından iletilen, alış ve satış emri şeklindeki fiyat ve miktar bildirimidir. Bir sermaye piyasası aracında birden fazla piyasa yapıcı ve birden fazla (farklı piyasa yapıcı kurumlara ait) kotasyon bulunması mümkündür. Kotasyon fiyatları, ayrı bir fiyat limiti oluşturmamaktadır ve kotasyonun fiyatını geçen seviyelerden de (fiyat limitlerin içerisinde kalmak kaydıyla) işlem yapılabilir. Sistemde kotasyonlar da normal emirler gibidir ve kotasyon girilmeden emir girilebilmekte ve işlem gerçekleşebilmektedir. Seans akışında sadece kotasyon girişine ve değiştirilmesine izin verilen bir zaman aralığı bulunmamaktadır. Açılış, kapanış seansı gibi tek fiyat yönteminin uygulandığı bölümlerde de kotasyon girilebilmektedir.

Müşteri hesabı kullanılarak girilen kotasyonlarda piyasa yapıcılar AFK alanına PYM,  portföy hesabı kullanılarak girilen kotasyonlarda PYP girmek zorundadırlar. Piyasa yapıcının indirimi günlük yapılan değerlendirmelerden hesaplanarak, aylık tahakkuk ettirilmektedir. Kotasyon emirlerinin güncellenmesinde miktar azaltılsa dahi öncelik kaybolmaktadır çünkü her kotasyon değişikliği iptal ve yeni emir girişi olarak addedilmektedir.

Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem Yönteminin Piyasaya Sağladığı Yararlar

Borsamız Pay Piyasasının temel çalışma yöntemi sürekli işlemdir. Bu yöntem açılışta ve kapanışta tek fiyat yöntemi ile desteklenmiştir. Dünyada gelişmiş menkul kıymet piyasalarında da en etkin yöntem olarak kullanılan sürekli işlem yönteminin likidite yönünden zayıf, sermayenin halka açık kısmının piyasa değeri düşük olan menkul kıymetlerde piyasa yapıcının desteklediği karma bir yapıda sürdürüldüğü bilinmektedir. Piyasa yapıcılı sürekli işlem yöntemi, işlem yöntemi olarak hem piyasa yapıcının kotasyonlarına hem de kamuya açık emir dosyasına gönderilen diğer emirlerin fiyat ve zaman önceliğine göre eşleşmek suretiyle işleme dönüşmesini sağlayan karma bir yapı oluşturmaktadır.

Bu yöntemle, piyasa yapıcının verdiği alım ve satım kotasyonları ile ilgili menkul kıymetteki fiyat istikrarının sağlanması, piyasa gereği oluşan fiyat hareketleri dışında gerçekleşecek aşırı fiyat oynaklığının doğal olarak engellenmesi hedeflenmektedir. Böylelikle piyasa yapıcısıyla işlem görmekte olan menkul kıymetlerin yatırımcıları tedirgin eden suni fiyat hareketlerinden korunabilmesi öngörülmektedir. Piyasa yapıcı üyenin seans boyunca sistemde yer alacak olan kotasyonları, menkul kıymetin likiditesine yönelik olarak önemli bir güvence oluşturmaktadır.

Yukarıda belirtilen temel kriterleri sağlayamayan, ancak başvurduğu sermaye piyasası aracında kurucu/ihraççı olan veya başvurduğu sermaye piyasası aracı üyenin ait olduğu bir grup şirketi tarafından halka arz edilmiş olan ya da halka arzına aracılık etmiş olduğu bir sermaye piyasası aracı için başvuran ve uhdesinde piyasa yapıcılık faaliyetinde kullanabileceği sermaye piyasası aracı bulunan üyeler, BİAŞ Yönetim Kurulunun onaylaması hâlinde, sadece söz konusu sermaye piyasası araçlarıyla sınırlı olmak üzere, piyasa yapıcılık faaliyetinde bulunmak için yeterli temel kriterlere sahip üye olarak kabul edilir. Değerlendirmede, eğer belirtilmişse, payları piyasa yapıcılığa konu olan şirketin tercihi de dikkate alınır.

Temel kriterleri sağlayamayan üyeler, söz konusu sermaye piyasası aracı/araçları dışında kalan sermaye piyasası araçlarına piyasa yapıcı olarak atanmak için başvuruda bulunamaz.

Üyelerin piyasa yapıcı olma temel kriterlerine uygunluğu 6 ayda bir yeniden değerlendirilir ve duyurulur. Değerlendirme sonucunda ya da dönem içinde, geçerli temel kriterleri kaybetmiş olduğu belirlenen bir üyenin piyasa yapıcılık yetkisi kaldırılır ve atandığı sermaye piyasası araçlarındaki piyasa yapıcılık faaliyeti sona erer. Ancak piyasa yapıcı üye olma temel kriterlerine uymayan veya bu kriterleri kaybeden üyelerin istisnai olarak piyasa yapıcı faaliyetinde bulunabilecekleri kapsamdaki sermaye piyasası araçlarında piyasa yapıcılık faaliyeti devam eder.

Bir sonraki değerlendirmede ya da dönem içinde temel kriterleri sağladığı belirlenen üye yeniden yetkilendirilir. Bu durumdaki bir üyenin daha önce piyasa yapıcı olarak faaliyette bulunduğu bir sermaye piyasası aracında yeniden atanabilmesi için yeni bir başvuru yapması gereklidir.

İsteğe Bağlı Piyasa Yapıcılık

İsteğe bağlı piyasa yapıcılık faaliyeti uygulamasında, piyasa yapıcılık faaliyetinin son bulması halinde ilgili işlem sırasında işlem yöntemi değiştirilmez. Ana Pazar Grup 1 ve Grup 2’de işlem gören paylar ve YÜFP’de sürekli işlem yöntemi ile işlem gören sahipliğe dayalı kira sertifikaları, gayrimenkul sertifikaları, gayrimenkul yatırım fonları, girişim sermayesi yatırım fonları, bu işlem sıralarında piyasa yapıcı olması hâlinde piyasa yapıcılı olarak sürekli işlem yöntemi ile işlem görür.